05 Ağustos 2024
Bağımsız Uluslararası Gerçekleri Araştırma Misyonu tarafından bugün yayımlanan yeni bir savunma belgesine göre, İran’daki etnik ve dini azınlıklar, özellikle Kürt ve Beluç azınlıklar, 2022’den bu yana Hükümet’in protestoculara yönelik baskılarından orantısız bir şekilde etkilendi; bu, derhal sona erdirilmesi gereken uzun süredir devam eden ayrımcılığın doğrudan bir sonucudur.
Belge (bağlantı) güvenlik güçlerinin İran’daki azınlık üyelerine karşı işlediği çeşitli ağır insan hakları ihlallerini belgeliyor; bunlar arasında yasadışı ölümler, yargısız infazlar, gereksiz ölümcül güç kullanımı, keyfi tutuklamalar, işkence, tecavüz, zorla kaybetmeler ve cinsiyet temelli zulüm yer almakta olup, birçoğu insanlığa karşı suç teşkil etmektedir. Protestolar bağlamında, etnik ve dini azınlıklara mensup çocuklar, öldürme ve sakatlama, tutuklama, zorla kaybetme, gözaltı, işkence ve tecavüz ve diğer cinsel şiddet biçimleri dâhil olmak üzere özellikle ağır ihlallere maruz kalmış ve kalıcı zararlar görmüştür.
“Protestoların azınlıklar üzerindeki etkisi abartılamaz. Toplulukların sosyal dokuları zedelenmiştir. Etnik ve dini azınlıklara mensup kadınlar, hem kadın olmaları hem de etnik ve dini azınlık statüleri nedeniyle önceden var olan ayrımcılık ve şiddetle daha da ağırlaşan özel zararlar yaşamaktadırlar” dedi belge. Çocuklar üzerindeki etkisi nesiller arası olup, çok yönlü zararları on yıllarca devam edebilir.”
Protestolar, Eylül 2022’de ahlak polisi tarafından İran’ın zorunlu başörtüsü yasalarına uymadığı iddiasıyla tutuklanmasının ardından gözaltında yasadışı olarak ölen 22 yaşındaki İranlı-Kürt kadın Jina Mahsa Amini’nin ölümüyle tetiklendi.
Etnik ve dini azınlıkların, yaygın yoksulluk, on yıllardır süren ayrımcılık ve kendilerine karşı işlenen ihlaller için yaygın cezasızlıkla zaten karşı karşıya olduklarından, 2023 yılına kadar harekete en yüksek ve en uzun süre katılım gösterdiği kaydedildi. Azınlıkların yoğun olduğu sınır bölgelerinde mevcut olan ağır askeri ve güvenlik varlığı, Devlet’in protestoları bastırmak için kapsamlı bir askeri müdahale başlatmasına imkân tanıyan elverişli bir ortam yarattı. Bu durum, etnik ve dini azınlıkların tüm hareket boyunca en yüksek ölüm ve yaralanma oranlarına maruz kalmasına neden oldu.
Etkilenenler arasında Kürt ve Beluç azınlıkların yanı sıra Azerbaycan Türkleri ve Ahvazlı Araplar da bulunmakta olup, birçoğu Şii ağırlıklı bir ülkede azınlık Sünnilerdir.
Gerçekleri Araştırma Misyonu, güvenlik güçlerinin protestolara katılan veya hareketle dayanışma gösteren etnik ve dini azınlıkların üyelerini kitlesel keyfi tutuklama ve gözaltına alma eylemlerinde bulunduğunu belirtti. Gözaltındakiler insanlık dışı koşullara, işkence, kötü muamele, tecavüz ve diğer cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddet biçimlerine maruz bırakıldılar.
Takip eden davalar, adil yargılanma ve usulüne uygun yargılama hakkının ihlalleri ile gölgelendi. Tutuklanan azınlıklar, genellikle uzun süredir devam eden devlet anlatısının bir parçası olarak ulusal güvenliğe tehdit olarak gösterilen azınlık aktivizmini hedef alan güvenlikle ilgili suçlarla yanlış bir şekilde suçlandılar. Eylül 2022 protestolarından bu yana, özellikle azınlıkların yoğun olduğu bölgelerde idam cezalarında çarpıcı bir artış olmuş, azınlık etnik kökene sahip kadınlara yönelik yakın zamanda verilen idam cezaları, azınlık hakları aktivizmi üzerinde ürkütücü bir etki yaratmıştır.
Azınlık hakları aktivistleri, kadın insan hakları savunucuları, sendikacılar ve açık sözlü Sünni dini liderler özellikle hedef alındı.
Misyon, cinsiyet temelli zulüm insanlığa karşı suçunun, etnik ve dini temelli zulümle kesiştiğini tespit etti.
Misyonun görüşmelerinin neredeyse yarısı azınlık gruplarının üyeleri olan kurbanlar ve tanıklarla gerçekleştirildi ve araştırılan olayların önemli bir kısmı azınlıkların yoğun olduğu bölgelerde gerçekleşti.
Misyon, hesap verebilirliğin hâlâ kaçınılmaz olduğunu vurguladı. Protestoların başlamasından iki yıl sonra, misyon, azınlık üyelerine yönelik ihlallerle bağlantılı olarak yüksek rütbeli yetkililere yönelik anlamlı bir ceza soruşturmasından haberdar olmadığını belirtti. Misyon, mağdurların haklarını güvence altına almak için, özellikle azınlıklara mensup kadın ve çocukların haklarını güvence altına almak için ulusal ve uluslararası düzeyde onarıcı adımlar ve hesap verebilirlik tedbirleri çağrısında bulundu.
